14 Νοεμβρίου 1940: Αρχίζει η Μάχη της Μόροβας – Ιβάν

                                                                     

 14 Νοεμβρίου 1940 αρχίζει η μάχη της Μόροβας – Ιβάν όπου ο Ελληνικός Στρατός επιτυγχάνοντας έναν άθλο εισέρχεται νικηφόρα στη Βόρεια Ήπειρο.

Οι Ιταλοί επιτέθηκαν εναντίον της Ελλάδας στην Ήπειρο και στην Πίνδο. Στον τομέα της Δυτικής Μακεδονίας τήρησαν αμυντική στάση κατέχοντας την ισχυρή τοποθεσία «Μόροβας – Ιβάν» που καλύπτει το υψίπεδο της Κορυτσάς από ανατολικά.

Το υψίπεδο της Κορυτσάς κατέχει κεντρική θέση ως προς την Ήπειρο, την Αλβανία και τη Δυτική Μακεδονία και πλευρική ως προς την κοιλάδα του Αώου, ενώ η ίδια η Κορυτσά είναι σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος.

Μετά την αναχαίτιση της ιταλικής επίθεσης στην Ήπειρο το Γενικό Στρατηγείο αποφάσισε να μετακινήσει τον όγκο των δυνάμεων του δυτικά της Πίνδου και να ενεργήσει επιθετικά για να καταλάβει την ορεινή τοποθεσία Μόροβας – Ιβάν και τον συγκοινωνιακό κόμβο της Κορυτσάς. Απώτερος σκοπός ήταν η κατάληψη του λιμανιού των Αγίων Σαράντα.

Το σχέδιο του Γ΄ ΣΣ

Στις 6 Νοεμβρίου το Γ΄ ΣΣ (Αντιστράτηγος Τσολάκογλου) υπέβαλε στο Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας (ΤΣΔΜ) το σχέδιο επίθεσης. Μετά από διαβουλεύσεις ορίστηκε ως ημέρα έναρξης της επίθεσης η 14η Νοεμβρίου.

Το σχέδιο του Γ’ ΣΣ προέβλεπε επίθεση σε τρεις κατευθύνσεις με σκοπό την κατάληψη του ορεινού όγκου της Μόροβας και του υψιπέδου Κορυτσάς. Η κυρία προσπάθεια της επίθεσης απέβλεπε στη διάνοιξη της ορεινής διάβασης της Ντάρζας.

Το σχέδιο του Γ΄ΣΣ στηριζόταν στον αιφνιδιασμό και βασιζόταν στο δόγμα που είχε τότε ο Ελληνικός Στρατός επειδή δεν διέθετε άρματα ή αντιαρματικά: «πάντοτε επί των κορυφών των ορέων και ουδέποτε δια του αναπεπταμένου εδάφους των κοιλάδων».

Οι διαθέσιμες δυνάμεις

Το Γ΄ΣΣ διέθετε για την επίθεση τις παρακάτω δυνάμεις:

• XV Μεραρχία Πεζικού υπό τον Υποστράτηγο Αγαμέμνωνα Μεταξά, προσανατολισμένη προς το όρος Ιβάν.
• IX Μεραρχία Πεζικού υπό τον Υποστράτηγο X. Ζυγούρη, προσανατολισμένη προς την κεντρική και βόρεια Μόροβα, με αποστολή να καταλάβει την κύρια κορυφογραμμή της Μόροβας και να υποβοηθήσει την ενέργεια της Χης προς τη Ντάρζα.
• X Μεραρχία Πεζικού υπό τον Υποστράτηγο Π. Γαζή, προσανατολισμένη προς τη νότια Μόροβα, με αποστολή τη διάνοιξη της διάβασης της Ντάρζας.
• Ένα τάγμα πολυβόλων.
• Ομάδα αναγνώρισης του ΣΣ.
• 37 πυροβολαρχίες (14 βαριές, 14 ορειβατικές και 9 πεδινές).

Η επίθεση του Γ΄ ΣΣ

Η επίθεση του Γ’ ΣΣ εκτοξεύθηκε στις 06.30 της 14ης Νοεμβρίου χωρίς προπαρασκευή πυροβολικού για να επιτευχθεί ο αιφνιδιασμός. Η όλη επιχείρηση διήρκεσε μέχρι τις 27 Νοεμβρίου και διαιρείται σε τέσσερις φάσεις.

Κατά την πρώτη φάση (14-16 Νοεμβρίου) οι ελληνικές δυνάμεις έλαβαν την επαφή με την κύρια αμυντική τοποθεσία των Ιταλών οι οποίοι αιφνιδιάστηκαν και έτσι οι μεραρχίες του Γ΄ ΣΣ σημείωσαν σημαντικές επιτυχίες. Όμως η ενίσχυση των ιταλικών δυνάμεων, το δυσπρόσιτο του εδάφους και οι πολύ κακές καιρικές συνθήκες επιβράδυναν τον ρυθμό της επίθεσης.

Η δεύτερη φάση (17-20 Νοεμβρίου) ήταν και η πιο κρίσιμη. Η παράταση των επιχειρήσεων υποχρέωσε το ΤΣΔΜ να εμπλέξει διαδοχικά στον αγώνα την ΧΙη Μεραρχία και τη ΧΙΙΙη Μεραρχία. Με διαταγή του Γενικού Στρατηγείου  οι Μεραρχίες Χ και ΧΙ αποτέλεσαν την Ομάδα Μεραρχιών «Κ» και τέθηκαν υπό τη διοίκηση του Αντιστράτηγου Γεώργιου Κοσμά.

Στις 18 Νοεμβρίου η XIIIη Μεραρχία είχε οργανώσει ένα απόσπασμα από το 23ο Σύνταγμα Πεζικού με αποστολή να επιτεθεί στην κατεύθυνση Καπετίτσα – Ζέμπλακ. Στις 02.00 της 18ης υπό καταρρακτώδη βροχή το απόσπασμα αυτό συγκεντρώθηκε στους χώρους εξόρμησής του. Όμως στις 02.30 δόθηκε νέα διαταγή με την οποία η κατεύθυνση επίθεσης του αποσπάσματος άλλαζε προς το ύψωμα Χόστιτσε. Η αλλαγή αυτή απαιτούσε ορισμένες μετακινήσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν νύκτα και μέσα σε βροχή, με αποτέλεσμα να χαλαρώσουν οι δεσμοί μεταξύ των τμημάτων και να επικρατήσει σύγχυση. Τελικά δύο από τα τάγματα του αποσπάσματος έλαβαν επαφή με την εχθρική τοποθεσία, καθηλώθηκαν προ του υψώματος Χόστιτσε και έχασαν κάθε επαφή με το Σύνταγμα και τη Μεραρχία.

Τα άλλα δύο τάγματα, αν και δέχθηκαν μόνο πυρά αεροπορίας, κατελήφθησαν από πανικό και υποχώρησαν άτακτα. Ο διοικητής του αποσπάσματος καταρρακώθηκε σε τέτοιο σημείο ώστε υπέβαλε αναφορά στη Μεραρχία παρουσιάζοντας την κατάσταση ως απελπιστική. Ο μέραρχος, αν και βρισκόταν εκεί και μπορούσε να ελέγξει την κατάσταση, αποδέχτηκε την αναφορά του διοικητή του αποσπάσματος και διέταξε τη σύμπτυξή του.

Η απόφασή του όμως αυτή δεν διαβιβάστηκε προς εκτέλεση. Ο διοικητής του Γ΄ ΣΣ έσπευσε επί τόπου, αντελήφθη την πραγματική κατάσταση, και αφαίρεσε τη διοίκηση από τον μέραρχο και τον διοικητή του αποσπάσματος. Τη διοίκηση της XIIIης Μεραρχίας ανέθεσε στον διοικητή πυροβολικού του Γ΄ ΣΣ Υποστράτηγο Σωτήριο Μουτούση. Ο νέος μέραρχος ανέλαβε τη διοίκηση της Μεραρχίας στις 03.00 της 19ης Νοεμβρίου και έλαβε δρακόντεια μέτρα για την αποκατάσταση της πειθαρχίας. Έχει μείνει ιστορική η διαταγή την οποία έστειλε στις μονάδες της Μεραρχίας:

«Άμα λήψει της παρούσης τα προς τα οπίσω τυχόν κινούμενα τμήματα να αγκιστρωθούν επί του εδάφους με μέτωπον προς Μόροβαν, τα δε τυχόν εν επαφή μετά του εχθρού άμα τη έω να επιτεθούν και εν αδυναμία να αμυνθούν επί τόπου. Την επίθεσιν θα υποστηρίξω δια του βαρέως πυροβολικού και θα την παρακολουθήσω έφιππος εκ του σύνεγγυς».

Κατά την τρίτη φάση (19-21 Νοεμβρίου) το σημαντικότερο γεγονός υπήρξε η κατάληψη την 21η Νοεμβρίου του ζωτικής σημασίας υψώματος 1878 της Μόροβας. Οι Ιταλοί γνώριζαν πολύ καλά ότι η κατάληψή του σήμαινε κατάρρευση όλης της τοποθεσίας. Η IXη Μεραρχία ενισχυμένη με τέσσερα τάγματα της XIIIης κατέλαβε την 19η Νοεμβρίου την κορυφή 1805 της Μόροβας και μέχρι το βράδυ της 21ης είχε θέσει υπό τα πυρά της την οδό Μπομπότιστα – Ντάρζα.

Κατά την τέταρτη φάση (22-27 Νοεμβρίου) – κατάληψη Κορυτσάς.

Οι Ιταλοί φοβούμενοι μήπως κυκλωθούν στο υψίπεδο της Κορυτσάς μετά την υποχώρηση των δυνάμεών τους στην περιοχή Ερσέκας, υποχώρησαν προς την κοιλάδα του Δεβόλη τη νύκτα της 21/22 Νοεμβρίου. Το πρωί της 22ας Νοεμβρίου οι μονάδες του ΤΣΔΜ συνέχισαν την προέλασή τους. Τμήματα της IXης Μεραρχίας εισήλθαν στην Κορυτσά μέσα σε απερίγραπτο ενθουσιασμό του ελληνικού πληθυσμού. Η κατάληψη της Κορυτσάς, σε λιγότερο από έναν μήνα μετά την ιταλική εισβολή, ανέβασε το ηθικό του στρατού αλλά και όλου του ελληνικού λαού στα ύψη.

Οι απώλειες του ΤΣΔΜ ήταν σημαντικές. Οι αριθμοί που ακολουθούν αποτελούν εκτίμηση: 34 αξιωματικοί και 590 οπλίτες νεκροί, 82 αξιωματικοί και 2.266 οπλίτες τραυματίες.

ΠΗΓΗ: «Ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος 1940-41» Υπτγου ε.α. Δημήτριου Γεδεών

.armynow.net