ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ -ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ:

ΙΕΡΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
 

Υπό του

 ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ

Μεταγλώττιση στην Νεοελληνική

Υπό

Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Δ. Δράγα, δφ, δθ, δθ.



Κεφάλαιον 3ο

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ



1. Τι ονομάζεται κόσμος (δηλ. κόσμημα);


            Κόσμος ονομάζεται το σύνολο της Δημιουργίας, εξ αιτίας της τάξης και αρμονίας που επικρατούν μέσα σ’ αυτήν. Η Δημιουργία διαιρείται στον ορατό και στον αόρατο κόσμο. Ο ορατός κόσμος είναι η υλική φύση. Ο αόρατος κόσμος είναι η άυλη φύση, δηλαδή οι άγγελοι και η ψυχή του ανθρώπου.[1]



2. Τι διδάσκει η Εκκλησία για τη Δημιουργία του κόσμου;

            Η Εκκλησία διδάσκει ότι τον κόσμο τον έκτισε ο Θεός[2] σε έξι ημέρες[3] από το μηδέν,[4] εξ αιτίας της υπερβολικής του αγαθότητας και βούλησης.[5] Και το έκανε αυτό ο Θεός με μόνο το Λόγο Του,[6] επειδή είπε και έγινε. Ώστε λοιπόν ο κόσμος είναι έργο της θείας δύναμης και
σοφίας αποκλειστικά.[7]



3. Σε πόσο χρόνο λέει η Γραφή ότι έκτισε ο Θεός τον κόσμο;

            Η Παλαιά Διαθήκη λέει ότι ο Θεός έκτισε τον κόσμο σε έξι ημέρες.[8] Λέει επίσης ότι την πρώτη ημέρα έπλασε ο Θεός τον ουρανό και τη Γη. Και ότι η Γη ήταν αόρατη και ακατασκεύαστη και ότι το Πνεύμα του Θεού περιφερόταν πάνω στο ύδωρ. Και είπε ο Θεός, «Να γίνει φως, και έγινε φως».[9] Τη δεύτερη ημέρα έγινε το στερέωμα, δηλ. η έκταση του ουρανού «και κάλεσε ο Θεός το στερέωμα ουρανό».[10] Την Τρίτη ημέρα ξεχώρισε ο Θεός τα ύδατα συγκεντρώνοντάς τα σε ένα μέρος και φάνηκε η ξηρά, η οποία βλάστησε φυτά και δένδρα. Την τέταρτη ημέρα έκτισε ο Θεός τον ήλιο, τη σελήνη και
τους αστέρες.[11] Την πέμπτη ημέρα έκτισε τα ψάρια της θάλασσας και τα πτηνά του ουρανού, και κάθε έμψυχο ζώο ερπετό ανάλογα με το γένος τους. Την έκτη ημέρα έκτισε τα τετράποδα και τα ερπετά και τα θηρία της γης ανάλογα με το γένος τους. Μετά τη δημιουργία όλων αυτών έπλασε ο Θεός και τον άνθρωπο.[12]



4. Τι λέει η Γραφή για τη Δημιουργία;

            Λέει ότι ο Θεός έπλασε τα πάντα «καλά λίαν».



5. Που έβαλε ο Θεός τον Αδάμ και την Εύα;

            Τους έβαλε στον
παράδεισο.[13]



ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ



1. Εκτός από τη δημιουργία του αισθητού κόσμου και τη δημιουργία του ανθρώπου, δημιούργησε ο Θεός και άλλα λογικά όντα;

            Μάλιστα. Ο Θεός δημιούργησε και έναν άλλο κόσμο, πνευματικό, που υπερβαίνει τον αισθητό, και άλλα όντα, νοερά, λογικά και αυτεξούσια.



2. Από που γνωρίζουμε για τον υπεραισθητό κόσμο;


            Μαθαίνουμε για αυτόν και την ύπαρξη των αγγέλων από τις Άγιες Γραφές της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.



3. Που αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη η ύπαρξη των αγγέλων;

            α) Στη Γένεση, και συγκεκριμένα στο εδάφιο 16:78 κτλ., αναφέρεται ότι φανερώθηκε άγγελος στην Άγαρ. Αυτή είναι η πρώτη αναφορά σε αγγέλους, ακολουθούν, όμως, και διάφορες άλλες αναφορές σε αγγέλους στο βιβλίο της Γένεσης.

            β) Στο Δευτερονόμιο, εκεί που μιλάει ο Μωϋσής για αγγέλους, διαβάζουμε, ότι «όταν ξεχώριζε ο Κύριος τα έθνη, διασπείροντας τα παιδιά του Αδάμ, καθόρισε όρια για τα έθνη που αντιστοιχούσαν σε αριθμό
με τους αγγέλους του Θεού» (Δευτ. 32:8-9).

            γ) Επίσης σε όλα τα βιβλία της Αγίας Γραφής υπάρχουν αναφορές σε αγγέλους. Στο βιβλίο του Ιώβ λέγονται τα εξής αξιοσημείωτα: «Ιδού ήλθαν οι άγγελοι του Θεού και παρουσιάστηκαν ενώπιον του Κυρίου, και ήλθε μαζί τους και ο Διάβολος» (38:7, παράβαλε και 40:14). Επίσης υπάρχουν αναφορές στο βιβλίο των Βασιλειών, των Αριθμών, κτλ.[14]



4. Που αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη η δημιουργία του υπεραισθητού κόσμου;

            Υπάρχουν πολλά σημεία στην Καινή Διαθήκη που αναφέρουν αγγέλους ή αγαθά πνεύματα, όπως επίσης και διαβόλους και πονηρά
πνεύματα. Ιδιαίτερα για τη δημιουργία των αγγέλων μας αναφέρει ο απόστολος Παύλος τα εξής: ότι «Στον Υιό βασίστηκε η κτίση όλων των κτισμάτων που βρίσκονται στον ουρανό και στη γη, των ορατών και των αοράτων, δηλ. οι θρόνοι, οι κυριότητες, οι αρχές, οι εξουσίες, όλα έγινα για Εκείνον και με αναφορά σε Εκείνον» (Κολ. 1:16).



5. Γιατί οι άγγελοι ονομάζονται πνεύματα;

            Ονομάζονται πνεύματα επειδή η φύση τους είναι πνευματική και επειδή είναι άϋλοι και ασώματοι.



6. Που αναφέρεται στην Αγία Γραφή ότι οι άγγελοι είναι ασώματοι;


            Στον Ευαγγελιστή Λουκά αναφέρονται τα εξής: «Ψηλαφίστε με και δείτε ότι το πνεύμα δεν έχει σάρκα και οστά όπως με βλέπετε να έχω εγώ» (Λουκ. 24:39). Επίσης, ο απόστολος Παύλος, όταν παραινεί τους Εφεσίους να ενδυθούν ολόκληρη την πανοπλία του Θεού για να μπορέσουν να αντισταθούν στις μεθοδίες του διαβόλου, λέει τα εξής: «ότι η πάλη αυτή δεν είναι ενάντια σε αίμα και σάρκα, αλλά στις αρχές και εξουσίες, στους κοσμοκράτορες του σκότους του αιώνος τούτου, δηλ. στα πνευματικά (όντα) της πονηρίας που βρίσκονται στα επουράνια» (Εφ. 6:12-13).



7. Τι λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας για την πνευματική φύση των αγγέλων;


            Οι Πατέρες της Εκκλησίας λένε, ότι οι άγγελοι δεν μετέχουν στην παχυλή γήινη ύλη. Η γνώμη αυτή των Πατέρων διατυπώθηκε στην 7η Οικουμενική Σύνοδο (787) που συνήλθε στη Νίκαια της Βιθυνίας και έχει ως εξής: «Αυτές λοιπόν τις πολύτιμες και σεπτές εικόνες, όπως προελέχθη, τις τιμούμε, τις ασπαζόμαστε και τις προσκυνούμε τιμητικά, δηλ. τις εικόνες των ... και των αγίων και ασωμάτων αγγέλων» (Βλ. Ιερούς Κανόνες). Ο Μέγας Βασίλειος αποδίδει στους αγγέλους ένα σώμα που είναι αέρινο και πύρινο. Στο 16οκεφάλαιο του συγγράμματός του Περί του Αγίου Πνεύματος αναφέρει τα εξής: «Οι Άγγελοι έχουν ένα πάρα πολύ λεπτό σώμα, διότι δεν είναι εντελώς ασώματοι όπως είναι ο Θεός. Για αυτό το λόγο βρίσκονται σε κάποιο τόπο, και γίνονται ορατοί με το είδος του
δικού τους σώματος όταν φανερώνονται στους αγίους». Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός θεωρούν τους αγγέλους ασώματους σε σύγκριση με τον άνθρωπο. «Λέγονται ασώματοι και άυλοι σε σύγκριση με εμάς, γιατί κάθε τι το κτιστό που συγκρίνεται με τον Θεό, ο οποίος είναι ο μόνος ασύγκριτος, βρίσκεται να είναι κάπως παχύ και υλικό, αφού μόνο το Θείο είναι πραγματικά άυλο και ασώματο».[15] Ο άγιος Ιλάριος λέει, ότι «κάθε τι το κτιστό είναι κατ ανάγκη και σωματικό».[16] Ο Ωριγένης θεωρεί τους αγγέλους λεπτοσώματους[17] και το ίδιο ισχύει και με πολλούς άλλους Πατέρες.[18]



8. Υπόκειντο οι άγγελοι στην αμαρτία;

            Μάλιστα, υπόκειντο, επειδή
κάθε λογικό και ηθικά ελεύθερο δημιούργημα, που έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει ελεύθερα, υπόκειται στην αμαρτία. Κατά συνέπεια αυτό ισχύει και για τους αγγέλους. Ο Δαμασκηνός αναφέρει τα εξής: «είναι λοιπόν η φύση των αγγέλων λογική, νοερά και αυτεξούσια, τρεπτή κατά τη γνώμη, δηλαδή εθελότρεπτη, αφού κάθε τι το κτιστό είναι και τρεπτό».[19]



9. Τι λέει η Αγία Γραφή γι αυτό;

              Η Αγία Γραφή λέει, ότι μερικά από τα αγγελικά τάγματα έπεσαν σε αμαρτία. Ο απόστολος Ιούδας λέει «ότι τους αγγέλους που δεν τήρησαν την αρχή τους, αλλά εγκατέλειψαν το κατοικητήριό τους, τους επιφυλάσσει αιώνια δεσμά σε ζοφερό σκοτάδι την ημέρα της μεγάλης κρίσης» (Ιούδας
6). Ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός λέει, ότι «έβλεπε το Σατανά[20] να πέφτει από τον ουρανό σαν αστραπή» (Λουκάς 4:18).



10. Πως ονομάζονται οι άγγελοι που τήρησαν την αρχή τους;

            Οι άγγελοι αυτοί ονομάζονται αγαθά πνεύματα, αντίθετα μ’ εκείνους που δεν τήρησαν την αρχή τους και ονομάζονται πονηρά πνεύματα και διάβολοι.



11. Υπόκεινται τώρα πλέον οι αγαθοί άγγελοι στην αμαρτία;

            Όχι δεν υπόκεινται, διότι η εμμονή τους στην αγάπη και κοινωνία προς το Θεό, και η ελεύθερη ροπή
τους προς το αγαθό, αλλά και η (αγαθή) εκλογή τους απέβη για αυτούς κατά κάποιο τρόπο φυσική και ηθική αναγκαιότητα. Έτσι η εκλογή τους είναι πάντα το αγαθό, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος τους αγιάζει και τους διατηρεί πάντοτε αγαθούς. Συνεπώς οι άγγελοι αυτοί έχουν αποβεί άτρεπτοι. Ο Διονύσιος ο Αεροπαγίτης λέει: ότι «Οι άγγελοι είναι δυσκίνητοι προς το κακό, όχι όμως ακίνητοι. Μετά την Ανάσταση του Χριστού έγιναν ολοκληρωτικά ακίνητοι, όχι κατά φύση αλλά κατά χάρη. Για αυτούς σωτηρία είναι η ατρεψία, που τους κάνει να μη φοβούνται την μεταβολή προς το χειρότερο και την απώλεια που επακολουθεί με αυτήν. Έτσι λοιπόν έλαβαν οι άγγελοι την ατρεψία, δηλ. από αυτό που πήραν από το Δεσπότη έμπρακτα, δηλ. τη γνώση της οδού προς την σωτηρία, την εξύψωση και την ομοίωση με
Αυτόν, δηλ. την ταπείνωση που είναι αντίθετη από την έπαρση».



12. Υπάρχει τώρα πλέον στα πονηρά πνεύματα η δυνατότητα επιστροφής τους στο Θεό;

         Όχι δεν υπάρχει η δυνατότητα αυτή, και πρώτα-πρώτα γιατί η βούλησή τους ταυτίστηκε με το κακό, για αυτό και πάντοτε σκέπτονται και εκλέγουν το κακό. Έπειτα, γιατί έγινα και παραμένουν εχθροί του Θεού. Και τρίτον, γιατί αποχωρίστηκαν από το Θεό, και ο χωρισμός τους αυτός σημαίνει αιώνιος θάνατος. Αυτό που είναι θάνατος για τον αμαρτωλό είναι η πτώση από την αρχή τους για τους πονηρούς αγγέλους.




13. Πόσα είναι τα αγγελικά τάγματα, δηλ. τα τάγματα της ουράνιας ιεραρχίας;   

            Τα αγγελικά τάγματα είναι εννέα, και υποδιαιρούνται σε τρεις τριαδικές διακοσμήσεις. Η πρώτη τριάδα είναι: τα Σεραφείμ, τα Χερουβίμ και οι Θρόνοι. Η δεύτερη τριάδα είναι: οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις και οι Εξουσίες. Η Τρίτη τριάδα είναι: οι Αρχές, οι Αρχάγγελοι και οι Άγγελοι.



14. Τι λένε οι Γραφές για τον αριθμό των αγγέλων;

            Οι Γραφές λένε ότι ο αριθμός των αγγέλων είναι πολύ μεγάλος: «χιλιάδες χιλιάδων και μυριάδες μυριάδων» (Δανιήλ 7:10). Ότι υπάρχουν «περισσότερες από δέκα
λεγεώνες αγγέλων» (Ματθ. 6:33). Ότι αποτελούν «πλήθος ουρανίου στρατιάς» (Λουκάς 2:13). Ότι υπάρχουν «μυριάδες αγγέλων» (Προς Εβραίους 12:22).



15. Τι λένε οι Γραφές για τη δύναμη των αγγέλων;

            Οι Γραφές λένε ότι η δύναμη των αγγέλων είναι πολύ μεγάλη και ενεργεί και στον πνευματικό και στον υλικό κόσμο. Μέσα στη Γραφή αναφέρονται ως «άγγελοι ισχυροί» και ως «εξέχοντες σε δύναμη» (Β΄ Προς Θεσσαλονικείς 1:7, Ψαλμός 103:20, Βασιλειών 19:35).



16. Ποίες είναι οι ενασχολήσεις των αγγέλων;


            Οι άγγελοι βλέπουν το πρόσωπο του Θεού και Τον λατρεύουν, αλλά και διακονούν τις βουλές της Θείας Πρόνοιας (Ματθ. 18:10, Αποκ.  5:11, Α Πετρ. 1:12, Γεν. 28:12, Πράξεις 12:7,23, Ψαλμός 91:10-12, Βασιλειών Β 19:35, Χρονικών Β 16, Ματθ. 13:30-39 και 25:17).



17. Είναι οι άγγελοι αθάνατοι κατά φύση;

            Όχι, δεν είναι. Οι άγγελοι είναι αθάνατοι κατά χάρη, αφού είναι δημιουργήματα του Θεού. Ο Δαμασκηνός λεει ρητά: «άγγελος είναι ουσία νοερά … αθάνατη, όχι κατά φύση αλλά κατά χάρη, γιατί κάθε τι που έχει αρχή έχει κατά φύση και τέλος. Μόνον ο Θεός που υπάρχει
πάντοτε καί που υπερβαίνει και το ‘πάντοτε’ κτλ., είναι κυριολεκτικά αθάνατος».[21]



18. Ποιές είναι οι διάφορες σημασίες που έχει η λέξη άγγελος στην Αγία Γραφή;

            Σημαίνει απλούς απεσταλμένους (Ιώβ 1:14, Λουκάς 7:24, 9:52), Προφήτες (Ησ. 42:19, Μαλαχ. 3:1), Ιερείς (Μαλαχ. 2:7), ιεροκήρυκες της Νέας Διαθήκης (Αποκάλ. 1:20),απρόσωπους πράκτορες, όπως π.χ. ένας στύλος νεφέλης (Εξ. 14:9), μιά πανώλη (Β Σαμ. 24:16,17), ανέμους (Ψαλμ. 104:4), Λοιμούς – ένα όνομα που προσδίδεται στους κακοποιούς αγγέλους (Ψαλμ. 78:49), σκόλοπα εις την σάρκα του Παύλου, δηλ. σκόλοπα ‘άγγελο σατάν’(Βν Κορ. 12:7),
το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος: “Άγγελον του προσώπου αυτού” και “Άγγελον της Διαθήκης” (Ησ. 63:9, Μαλαχ. 3:1). Η λέξη όμως άγγελος κυρίως εφαρμόζεται στα λογικά και ουράνια όντα (Ματθ. 25: 31).



19. Τι ήσαν τα Χερουβίμ;

            Τα Χερουβίμ ήσαν ιδανικά πλάσματα που συνίσταντο από τέσσερα μέρη, δηλ. από άνθρωπο, βου, λέοντα και αετό. «Η υπερέχουσα όψη ήταν η όψη του ανθρώπου, αλλά ο αριθμός των προσώπων, ποδών και χειρών διέφερε ανάλογα με τις περιστάσεις. (Ιεζεκ. 1:6, πρβλ. και Ιεζεκ. 41:18, 19, και Έξοδ. 25:20).




20. Ποιά είναι η ετυμολογία της λέξης Σεραφείμ, και τι λένε οι Γραφές περί αυτών;

            Η λέξη σημαίνει κάτι που καίει, λάμπει θαμπώνει και αναφέρεται στην Γραφή μόνο μία φορά (Ης. 6:2,6).



21. Υπάρχει απόδειξη ότι οι άγγελοι ανήκουν σε διάφορες τάξεις;

            Μάλιστα υπάρχει· 1ον) από τη διατύπωση της Γραφής: ο Γαβριήλ διακρίνεται από το ότι στέκεται ενώπιον του Θεού (Λουκ. 1:9) με την έννοια ότι κατέχει κάποια υψηλή θέση. Ο Μιχαήλ διακρίνεται ως ένας από τους άρχοντες (Δανιήλ 10:13). Επίσης τα επίθετα αρχάγγελοι, θρόνοι, αρχαί, κυριότητες, δυνάμεις (Ιούδ. 9, Εφ. 1:21) μαρτυρούν την
ύπαρξη τάξεων.

Κεφάλαιον 5ον

ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΛΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ



1. Πως εξιστορεί η Παλαιά Διαθήκη την πλάση του ανθρώπου;

            Η Παλαιά Διαθήκη εξιστορεί ότι ο Θεός, αφού συντελέστηκαν τα πάντα, και είδε ότι ήσαν όλα πολύ καλά, είπε: «Ας πλάσουμε τον άνθρωπο κατά την εικόνα μας και κατά την ομοίωσή μας και ας γίνουν κυρίαρχοι πάνω στα ψάρια της θάλασσας, στα πτηνά του ουρανού και στα κτήνη ολόκληρης της γης, ως και σε όλα τα ερπετά που σέρνονται πάνω στη γη. Και έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο. Κατά την εικόνα του Θεού τον έπλασε. Αρσενικό και θηλυκό
τους έκανε, και τους ευλόγησε λέγοντάς τους: Αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και πληρώσατε τη γη και κατακυριεύσατε αυτής... κτλ.» (Γεν. 1:26-29).



2. Γιατί έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο;

            Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος λέγει, ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, «επειδή δεν ήταν αρκετό για το Θεό να κινείται μονάχα γύρω από την θεωρία του εαυτού Του, αλλά έπρεπε η αγαθότητά Του να ξεχυθεί στα πολλά κτίσματα Του που παρέλαβαν την ευεργεσία Του».



3. Από τι έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο;


            Η αγία Γραφή λέει, ότι ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο από το χώμα της γης και ότι ενεφύσησε στο πρόσωπό του την πνοή της ζωής, και έτσι έγινε ο άνθρωπος ζώσα ψυχή» (Γεν. 2:7).



4. Που αναφέρεται το κατ’ εικόνα σύμφωνα με το οποίο πλάστηκε ο άνθρωπος, στο σώμα ή στην ψυχή;

            Το κατ’ εικόνα αναφέρεται στην ψυχή, διότι ο Θεός είναι ασώματος και απερίγραπτος. Η εικόνα του Θεού εντυπώθηκε στη φύση της ψυχής του ανθρώπου, δηλ. έγινε ο άνθρωπος όμοιος με τον Θεό με την έννοια ότι έχει νοερή και αυτεξούσια ενέργεια (ελευθερία βούλησης). Η νοερή ενέργεια έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι ιδιότητες της ψυχής σχετίζονται με τις
ιδιότητες του Θεού. Η αυτεξουσιότητα έχει να κάνει με τη δυνατότητα του ανθρώπου να εξομοιωθεί με το Θεό με μέσο την αρετή. Δηλαδή, όπως ο Θεός είναι πνεύμα λογικό, έτσι προίκισε και τον άνθρωπο με πνευματικό λόγο, ο οποίος όμως είναι σχετικός και περιορισμένος· όπως ο Θεός είναι αγαθός, έτσι προίκισε και τον άνθρωπο με βούληση του αγαθού. Όπως ο Θεός είναι αυτεξούσιος, έτσι έδωσε και στον άνθρωπο το αυτεξούσιο. Όπως είναι ο Θεός Δεσπότης πάνω σε όλα, έτσι έδωσε και στον άνθρωπο τη δύναμη να είναι ο αρχηγός πάνω σε όλα τα κτίσματα της γης. Με τον ίδιο τρόπο κατανοούνται και τα υπόλοιπα ιδιώματα του ανθρώπου, τα οποία οφείλει να αναπτύξει χρησιμοποιώντας το αυτεξούσιό του, ώστε να αποβεί εικόνα και ομοίωμα του Θεού.[22]


            Αυτό ακριβώς εννοεί η Γραφή όταν λέει: «Ενδυθείτε τον καινούργιο άνθρωπο που έχει κτισθεί σύμφωνα με το Θεό, με τη δικαιοσύνη και την αγιότητα της αλήθειας» (Εφ. 4:24)· και κάπου αλλού, «Ενδυθείτε το νέον άνθρωπο που ανακαινίζεται ώστε να αποκτήσει τέλεια γνώση σύμφωνα με την εικόνα του Κτίστη του» (Κολ. 3:10). Οι Πατέρες της Εκκλησίας διδάσκουν, ότι το κατ’ εικόνα το λάβαμε από το Θεό αμέσως, ενώ το καθ’ ομοίωση εξαρτάται από εμάς αν το αποκτήσουμε. Όπως το λέει ο Γρηγόριος Νύσσης: «Το να είμαστε κατ’ εικόνα Θεού είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της πρώτης δημιουργίας μας. Το καθ’ ομοίωση Θεού, όμως, εξαρτάται από τη δική μας θέληση, γιατί υπάρχει μέσα μας σαν δυνατότητα και αποκτιέται όταν ενεργοποιείται».[23] Ο Ιωάννης ο
Δαμασκηνός το θέτει ως εξής: «Το κατ’ εικόνα αναφέρεται στη νοερή και αυτεξούσια δύναμη της ψυχής, ενώ το καθ’ ομοίωση αναφέρεται στην αρετή και στη δυνατότητα της εξομοίωσης».[24]









[1] Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει τα εξής: «Ο Θεός δημιουργεί τα πάντα από το μη είναι στο είναι, τα ορατά και τα αόρατα, και τον άνθρωπο που συνίσταται από ορατή και αόρατη φύση (Έκδ. της Ορθοδόξου Πίστεως, II,17).                                   

[2] Γεν. 1:1, Ψαλμ. 145:5-6, Ης. 2:5,
45:18, Ιερ, 9:12, Μάρκος 13:19, Πράξεις 4:24, 17:24, Αποκ. 10:6, 14:7, Εβρ. 3:4, Ρωμ. 1:19, Α Κορ. 11:12, Εφ. 3:9, Δαμασκηνός, Έκδ. της Ορθοδόξου Πίστεως, I:3, Αυγουστίνος, Εξομολογήσεις XI:4, Πολιτεία του Θεού XI:4.

[3] Γεν. 1:1, Ψαλμ. 17:5, 58:2, 101:26, Μαρκ.1:6, Ιωάννης 1:1, Εφεσ. 1:34, Κολ. 1:17, Εβρ.1:2, Αθηναγόρας Πρεσβεία 16, Κύριλλος Αλεξανδρείας Εις το Κατά Ιωάννην 6, ΑυγουστίνοςΠολιτεία του Θεού XI:4, XII:15, Εξολμολογήσεις XI:10.

[4] Β Μακκαβ. 7:28, Ιωάν. 1:3, Ρωμ. 4:17, Εβρ. 11:3, Τατιανός Προς Έλληνας 5, ΑθηναγόραςΠρεσβεία 4, 15, 19, Ειρηναίος Κατά Αιρέσεων II:10, IV:20, Τερτυλλιανός Επίκριση των Αιρετικών 13, Εφραίμ ο Σύρος Εις την Γένεσιν 1:1, Ιωάννης ο Χρυσόστομος Εις την ΓένεσινΟμιλία
2, Λακτάντιος Divine  II:9. Οι οπαδοί του Ερμογένη πίστευαν ότι ο κόσμος κτίστηκε από προϋπάρχουσα ύλη (Τερτυλλιανός Κατά Ερμογένους II, Ευσέβιος,Εκκλησιαστική Ιστορία 5:21). Ο Σίμων Μάγος, ο Μένανδρος, ο Βασιλείδης, ο Καρποκράτης και άλλοι δίδασκαν ότι οι άγγελοι έπλασαν τον κόσμο από προαιώνια ύλη (Τερτουλλιανός Επίκρισις των Αιρετικών 46, Ειρηναίος, Κατά Αιρέσεων I:24, Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία 4:7); Για τον Κήρυνθο ο κόσμος πλάστηκε από κατώτερες δυνάμεις εν αγνοία του Θεού! (Ειρηναίος, Κατά Αιρέσεων III:11, Αυγουστίνος Περί Αιρέσεων 8), και για τους Οφίτες τους Μανιχαίους και τους Πρισκιλλιανούς πλάστηκε από το δαίμονα. Ο Ωριγένης θεωρούσε τον κόσμο ως αναγκαία και αναπόφευκτη συνέπεια της παντοδυναμίας του
Θεού, και συνεπώς τον έλεγε αιώνιο. Όλες αυτές οι αιρέσεις καταδικάστηκαν στο παρελθόν από την Εκκλησία. Μερικές όμως από αυτές ξαναεμφανίστηκαν στο μεσαίωνα. Έχουμε την περίπτωση των Παυλικιανών και των Βογομίλων που απόδιδαν την κτίση του κόσμου στο δαίμονα Σαταναήλ (Φώτιος,  Κατά Μανιχαίων 2:5, Ευθύμιος Ζιγαβηνός, Πανοπλία Δογματική27).

[5] Ψαλμ. 103:11, 134:6, Αποκ. 4:11, Ειρηναίος Κατά Αιρέσεων II:1, Θεοδώρητος Απορροίαι εις την Γένεσιν 3, Δαμασκηνός Έκδ. της Ορθοδόξου Πίστεως II:2).

[6] Γεν.1:3, 6, 7, 9, Ψαλμ. 147:5, Αποκ. 1:11, Ιερεμ. 32:17.

[7] Ψαλμ. 134:5, Παροιμ. 3:19, 8:23-30, Ιερ. 10:12, Ειρηναίος Κατά Αιρέσεων II:2, ΩριγένηςΠερί
Αρχών 1:2, Ευσέβιος, Ευαγγελική Προπαρασκευή 11:10, Κύριλλος Αλεξανδρείας Εις το Κατά Ιωάννην 16, Δαμασκηνός Έκδ. της Ορθοδόξου Πίστεως I:9.

[8] Γένεσις κ. 1.

[9] Γέν. 1:3.

[10] Γεν. 1:14.

[11] Ο Δαμασκηνός λέει, ότι «ο Δημιουργός έβαλε μέσα σε αυτούς τους αστέρες το πρωτόκτιστο φως, όχι διότι δεν είχε κάποιο άλλο, αλλά για να μη μείνει αχρησιμοποίητο εκείνο το φως. Ο αστέρας ή φωστήρας δεν είναι το ίδιο το φως, αλλά το δοχείο του φωτός (Έκδ. της Ορθοδόξου Πίστεως ΙΙ, 22). 

[12] Yπάρχουν πολλοί, από παλιά (όπως οι Γνωστικοί, οι Μανιχαίοι, οι
οπαδοί του Μαρκίωνα, κ.αλ.) και τώρα, που θεωρούν τον κόσμο πάρα πολύ ατελή και γεμάτο με ελλείψεις και κακά. Την αιτία γι αυτό την αποδίδουν ή στο Θεό ή σε κάποια άλλη αντίθετη και αντίπαλη αρχή του κακού. Την άποψη αυτή πάντοτε την καταδίκασε η Εκκλησία. Άλλοι πάλι πίστεψαν και πιστεύουν ότι ο κόσμος είναι τόσο τέλειος και καλός, ώστε να ξεχάσουν τον Κτίστη και να θεοποιήσουν την κτίση, και μάλιστα την υλική. Και τα δύο αυτά αντίθετα άκρα είναι εσφαλμένα, γι αυτό και ο Ορθόδοξος χριστιανός οφείλει να απορρίπτει τις βλασφημίες αυτές των υλιστών και των ψευδο-πνευματικών (Πρβλ. Χρυσοστόμου Εις την Β Κορινθ. Ομιλία 11).

[13] Ο άγιος Νεκτάριος έχει ένα εκτενές παράρτημα για τη σημασία των ονομάτων «Αδάμ», «Εύα»,
«Παράδεισος», όπου εξηγεί ότι Αδάμ σημαίνει Γεννηθείς, Εύα σημαίνει ζωή και Παράδεισος είναι μια περιοχή στην Αρμενία.

[14] Ο Μωυσής δεν αναφέρει στη Γένεση και μάλιστα στα κεφάλαια περί δημιουργίας του κόσμου τίποτε το σχετικό με τη δημιουργία των αγγέλων, επειδή ο σκοπός του είναι μα παρουσιάσει τη δημιουργία του ορατού κόσμου (Βλ. Χρυσόστομο και Ψαλμ. 8:4, Ιώβιο Μοναχό στου Φωτίου την Βιβλιοθήκη, κώδ. 222, σ. 591). Ο Αθανάσιος (ερώτ. 4) λέει: για ότι το έκανε αυτό ο Μωυσής για να μη δώσει αφορμή ειδωλολατρείας στους Ιουδαίους (Βλ. Θεοδωρ., ερώτ. 2 Εις την Γένεσιν και Χρυσοστόμου Εις την Γένεσιν Ομιλ. 1). Οσο αφορά στο χρόνο κατά τον οποίον δημιουργήθηκαν οι άγγελοι οι γνώμες των θεολόγων διχάζονται. Ο Ωριγένης πίστευε ότι η δημιουργία
των αγγέλων προηγήθηκε από τη δημιουργία των ανθρώπων και του αισθητού κόσμου. Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Ιωάννης, ο Δαμασκηνός και άλλοι Πατέρες διδάσκουν ότι οι άγγελοι δημιουργήθηκαν πριν από τα ορατά κτίσματα. Ο Θεοδώρητος δέχεται ότι οι άγγελοι δημιουργήθηκαν την πρώτη ημέρα, όπως λέγεται στην αρχή της Γενέσεως, ότι δηλ. ο Θεός δημιούργησε τον ουρανό και τη γη την πρώτη ημέρα. Ο άγιος Επιφάνιος συμφωνεί με τη γνώμη αυτή. Από το εδάφιο Ιώβ 38:1 εξάγεται το συμπέρασμα ότι οι άγγελοι υπήρχαν την τέταρτη ημέρα, διότι λέει ο Κύριος στον Ιώβ: «Όταν έγιναν τα άστρα, τότε όλοι οι άγγελοί μου με δοξολόγησαν με μεγάλη φωνή». Τη διάκριση του πλήθους των αγγέλων σε τάξεις ή τάγματα (Δαν. 7:10, Ματθ. 26:53, Λουκάς 2:13, Εβρ. 12:22, Αποκ.
5:11) την μαρτυρούν εκτός από τους Πατέρες (Κλήμης Ρώμης 6:1, 6:16, 7:2, Κύριλλος Ιεροσολύμων, Κατηχήσεις 6:6, 7:11, 11:11, 17:23, Γρηγόριος ο Θεολόγος Λόγος 34, Δαμασκηνός Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως II:3, και ιδιαιτέρως ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο Περί Ουρανίου Ιεραρχίας 6 και άλλοι) και η Αγία Γραφή η οποία διακρίνει: Αγγέλους (Α Πέτρ. 3:22ff), Αρχαγγέλους (Α Θεσσ. 10:16, Ιούδας 9), Χερουβίμ (Γεν. 3:24, Αποκ. 4, 5, 6), Σεραφείμ (Ησ. 6:2,1), Δυνάμεις (Εφ. 1:21, Ρωμ. 8:31), Θρόνοι, Αρχές, Εξουσίες και Κυριότητες (Εφ. 1:21, Κολ. 1:16, Ρωμ. 8:31, Δαν. 10:13); Γι αυτί και η Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδος καταδίκασε τον Ωριγένη που είπε μεταξύ άλλων ότι όλοι οι άγγελοι είχαν την ίδια φύση και δύναμη, και μόνο εκείνοι από αυτούς που αποστάτησαν
διακρίθηκαν σε τάξεις (Βλ. 5η Οικουμ. Σύνοδος κανόνες 2 και 14). Βλ. Επίσης Δαν. 7:10, Ψαλμ. 96:1, 102:20, 148:2, Αποκ. 4:1, 7:11-12, Βασιλείου του Μεγ. Εις τον Ψαλμόν 27, Εις τον Ησαΐαν 6, Γρηγόριος ΘεολόγοςΛόγος 34, Θεοδωρήτου Επιτομή θείων δογμάτων 7, Ιωάννου Δαμασκηνού  Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως ΙΙ,10. Ψαλμ. 101:20.

[15]  Δαμασκηνός, Έκδοση Ὀρθοδόξου Πίστεως, 2:18.

[16]  Βλ. Εἰς το Κατά Ματθαίο, κεφ. 2.

[17]  Περί Αρχών, Ι.1.7 και ΙΙ..

[18]  Βλ. Πηδάλιο Νικοδήμου, σελ. 131 σημ. 1.

[19]  Δαμασκηνός, Έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, 2:18.


[20] Σατανάς σημαίνει εχθρός, εχθρός του Θεού και των ανθρώπων, της αγαθότητας και κάθε είδους αρετής, ως και πηγή κάθε είδους κακίας μέσα στον κόσμο. Η λέξη Σατανάς αναφέρεται 5 φορές στην Παλαιά Διαθήκη και 25 φορές στην Καινή. Επίσης ισάριθμες είναι και οι αναφορές στη λέξη διάβολος. 

[21]  Δαμασκηνός, Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως, ΙΙ,16.

[22] Οι Αφθαρτομορφίτες που αρχικά ονομάζονταν και Αυδιανοί από τον αιρετικό Αυδίου, ο οποίος ήταν Σύρος το γένος, πίστευαν, όπως μας πληροφορεί ο Θεοδώρητος στηνΕκκλησιαστική Ιστορία  ή Ανθρωπομορφιανοί γύρο στο 370 μ.Χ.

[23]  Λόγος εις το Ποιήσωμεν
άνθρωπον....

[24]  Έκδοση της Ορθοδόξου Πίστεως, ΙΙ.24.