Ωφέλειες από την υμνολογία και ψαλμωδία (Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου)

Αυτό κυρίως είναι γνώρισμα ψυχής ευλαβικής, αφού απαλλαγεί από κοσμικές φροντίδες, να είναι αφοσιωμένη στους ύμνους προς το Θεό. Γιατί θα ήταν αισχρό, ο λογικός άνθρωπος, το πολυτιμότερο από όλα τα ορατά δημιουργήματα, να υπολείπεται της κτίσεως ως προς τη δοξολογία του Θεού· θα ήταν δε όχι μόνον αισχρό, αλλά και παράλογο. Τους ιερούς ύμνους τους γεννά η ευλάβεια της ψυχής, τους τρέφει η αγαθή συνείδηση και τους δέχεται στα ουράνια ταμεία ο Θεός. Όταν αναπέμπουμε στο Θεό τους θείους ύμνους, πρέπει να τους προσφέρουμε με μεγάλο σεβασμό και συστολή και στολισμένοι με ευλάβεια. Γνωρίζετε βέβαια, ότι και σήμερα των μεν άλλων βιβλίων δεν είναι στους πολλούς γνωστό ούτε το όνομά τους, το βιβλίο όμως των Ψαλμών όλοι το έχουν στο στόμα τους, και μάλιστα αυτές ακριβώς τις ωδές· έτσι από τα ίδια τα πράγματα, αποδεικνύεται, πόσο μεγάλο είναι το κέρδος από τη μελωδία. Η ψαλμωδία είναι αιτία αναρίθμητων αγαθών. Γιατί απομακρύνει τη σκέψη από τα γήινα και δίνει φτερά στην ψυχή, μας ανακουφίζει και μας μεταρσιώνει (μας ανεβάζει πάνω από το φθαρτό τούτο κόσμο). «Υμνολογείτε τον Κύριο, γιατί είναι αγαθός ο Κύριος· ψάλετε ύμνους δοξολογίας στο Όνομά Του, γιατί αυτό είναι ωφέλιμο». Αυτό το λέει, για να δείξει, ότι το πράγμα αυτό καθ’ εαυτό έχει και κάποια ωφέλεια μαζί με την ευχαρίστηση. Γιατί το πρωταρχικό κέρδος απ’ αυτό το πράγμα είναι, ότι αναπέμπει κανείς ύμνους στο Θεό, το ότι καθαρίζει την ψυχή του, το ότι ανεβάζει το λογισμό του, το ότι διδάσκεται ακριβή δόγματα, το ότι φιλοσοφεί για τα παρόντα και τα μέλλοντα. Έχει δε, μαζί με αυτά, από τη μελωδία και μεγάλη ευχαρίστηση και κάποια παρηγοριά και ανακούφιση, και η μελωδία κάνει σεμνό αυτόν που ψάλλει. Αν ψέλνεις αληθινά (με την καρδιά σου) τους θείους ύμνους, και μάλιστα τον ψαλμό εκείνο, που έψελνε ο Δαυίδ:

«Γνωρίσαμε από προσωπική πείρα, Θεέ μας, το έλεός Σου να πραγματοποιεί θαυμαστά έργα ανάμεσα στο λαό Σου. Όπως το όνομά Σου, Θεέ μου, είναι μεγάλο, έτσι και η δοξολογία Σου ας ξαπλωθεί στα πέρατα της γης. Η παντοδύναμη δεξιά Σου είναι γεμάτη δικαιοσύνη και απονέμει πάντοτε το δίκαιο», θα βρεις, και ψέλνοντας, τα μυστήρια του Θεού και θα είσαι γεμάτος Πνεύμα Άγιο. Γιατί εκείνος που ψέλνει αληθινά, ανανεώνει την ψυχή του και γίνεται ναός του Αγίου Πνεύματος. Μη νομίσεις λοιπόν, ότι η ψαλμωδία είναι κάτι ασήμαντο. Φαίνεται ότι ευχαριστεί μόνον την ακοή, στην πραγματικότητα όμως ανυψώνει την ψυχή. Επειδή ο Θεός προείδε, ότι πολλοί από τους ανθρώπους είναι περισσότερο νωθροί και αισθάνονται δυσφορία, όταν ακούνε πνευματικά αναγνώσματα και δεν υπομένουν με ευχαρίστηση τον κόπο της ακροάσεώς τους, θέλοντας να κάνει πιο ποθητό τον κόπο και να ελαττώσει την αίσθηση του κόπου, ανέμιξε την μελωδία με τη διδασκαλία, ώστε, ψυχαγωγούμενοι όλοι με το ρυθμό της μουσικής, να αναπέμπουν προς το Θεό τους ύμνους με μεγαλύτερη προθυμία. Γιατί τίποτε, τίποτε δεν ανυψώνει τόσο πολύ την ψυχή, δεν την φτερώνει, δεν την απαλλάσσει από τα γήινα αγαθά, δεν την ελευθερώνει από τα δεσμά του σώματος, δεν την κάνει να σκέπτεται στοχαστικά και να περιφρονεί όλα τα κοσμικά αγαθά, όσο η μουσική συμφωνία και το θείο άσμα που ψάλλεται με μελωδικό ρυθμό… Από τα κοσμικά άσματα είναι δυνατόν να προέλθουν βλάβη και καταστροφή και πολλές συμφορές, γιατί τα πιο ακόλαστα και παράνομα από τα άσματα αυτά, όταν εισχωρήσουν στα βάθη της ψυχής, την κάνουν περισσότερο αδύνατη και πλαδαρή· ενώ από τους πνευματικούς ύμνους μπορεί να προέλθει πολύ κέρδος, μεγάλη ωφέλεια, πολύς αγιασμός και κάθε αντικείμενο φιλοσοφημένης ζωής, καθόσον τα μεν λόγια των ύμνων καθαρίζουν την ψυχή, το δε Άγιο Πνεύμα επισκιάζει αμέσως την ψυχή που ψάλλει τέτοιους ύμνους. Και όπως ακριβώς όπου βούρκος, τρέχουν οι χοίροι, ενώ όπου υπάρχουν αρώματα και θυμιάματα, κατασκηνώνουν οι μέλισσες, έτσι όπου ακούονται πορνικά άσματα, συγκεντρώνονται οι δαίμονες, όπου δε ψάλλονται ύμνοι πνευματικοί, παρίσταται η Χάρη του Αγ. Πνεύματος, η οποία αγιάζει το στόμα και την ψυχή. «Να διδάσκετε», λέει ο Απόστολος Παύλος, «και να συμβουλεύετε ο ένας τον άλλον με ψαλμούς και ύμνους και πνευματικές ωδές». Πρόσεξε, πόσο διακριτικός είναι ο Παύλος. Επειδή η ανάγνωση είναι κοπιαστική και πολύ ενοχλητική, δεν τους συνέστησε να ασχολούνται με ιστορίες, αλλά με ψαλμούς, ώστε να ευχαριστούν την ψυχή ψέλνοντας ύμνους και συγχρόνως να αποφεύγουν τον κόπο… Δίδαξε το παιδί σου να ψέλνει εκείνους τους ψαλμούς που είναι γεμάτοι από φιλοσοφικούς στοχασμούς, όπως είναι εκείνοι που μιλούν κατ’ ευθείαν για τη σωφροσύνη και κυρίως και προ παντός για την αποφυγή των συναναστροφών με πονηρούς ανθρώπους. Αν κάποιος για πολύ καιρό άκουγε τις μελωδίες των θείων ύμνων και μπορούσε να εκδιώξει τα πνευματικά νοσήματα που έχουν συσσωρευτεί, δεν θα έπρεπε να τον επαινέσουμε και να τον στεφανώσουμε αναρίθμητες φορές;
(1.ΕΠΕ 7, 412, 2. ΕΠΕ 8, 366, 3. MG.50, 714, 4. ΕΠΕ 7, 128, 5. MG. 56, 401-402, 6. ΕΠΕ 5, 576-580, 7. ΕΠΕ 22, 266, 8. ΕΠΕ 28, 476)