Περιστέρα Κράκα..«Καπετάν Σπανοβαγγέλης»

Η Περιστέρα Κράκα ήταν αρχηγός επαναστατικού σώματος, την περίοδο της Επαναστάσεως των Ελλήνων στη Μακεδονία, το 1878. Αδελφή του καπετάν Γούλια Κράκα, γεννημένη στη Σιάτιστα Κοζάνης το 1860.

Όταν οι Τούρκοι έπιασαν τον αδερφό της και τον έγδαραν ζωντανό, η Περιστέρα ανακηρύχτηκε αρχηγός του αντάρτικου και ορκίσ
τηκε να εκδικηθεί τον μαρτυρικό θάνατο του αδερφού της.

Στα 17 της ανέλαβε την αρχηγία ενός σώματος, το οποίο ξεπερνούσε τους 40 άνδρες και έγινε αξιόμαχη και αποτελεσματική. Σύντομα έφτασε στα ίχνη των δολοφόνων του αδερφού της, τους οποίους εκδικήθηκε με το ίδιο τρόπο.

Η Περιστέρα πολεμούσε με θάρρος για την ένωση με την ελεύθερη Ελλάδα.

Είχε κόψει τα μαλλιά της κοντά και πολεμούσε σαν άντρας. Είχε το ψευδώνυμο «Καπετάν Σπανοβαγγέλης» και είχε ξεκινήσει κλεφτοπόλεμο με τους Τούρκους στις περιοχές της Κοζάνης και της Καστοριάς.

Οι εφημερίδες μιλούσαν με θαυμαστό τρόπο για ένα κορίτσι, το οποίο, ντυμένο σαν παλικάρι, πολεμούσε σ’ ένα αντάρτικο σώμα δείχνοντας την ανδρεία και την ευτολμία της.

Απ’ τα αναρίθμητα κατορθώματά της ξεχωρίζουμε την πυρπόληση του σταθμού χωροφυλακής στό Τζουμά Πτολεμαίδος και την εξολόθρευση ενός τουρκικού αποσπάσματος στά Καραγιάννινα.

Η εκπληκτική αυτή Μακεδόνισσα χαρακτηρίστηκε από τη γαλλική εφημερίδα «Λε Παπιγιόν» ως η Ζαν Ντ’ Αρκ του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με τον

Ι. Αποστόλου: «Επί εξ μήνας κατόπιν κανείς Τούρκος στρατιωτικός δεν ημπορούσε να κοιμάται ήσυχος. Απιστεύτως γενναία,… η κόρη αυτή, προς την οποίαν επί τέλους ηναγκάσθη να συνθηκολογήσει μία ολόκληρος Αυτοκρατορία. Της έδωσαν αμνηστία…»

Αφού οι Τούρκοι της πρόσφεραν αμνηστία, σταμάτησε τη δράση της και έζησε για λίγο ήρεμα στη Σιάτιστα. Όμως αργότερα οι Τούρκοι το μετάνοιωσαν και αιφνιδιαστικά περικύκλωσαν το σπίτι της. Η πανέξυπνη γυναίκα τους αντιλήφθηκε και διέφυγε στην Θεσσαλία το 1882. Παντρεύτηκε έναν από τους συντρόφους της, τον καπετάν Περδίκη, όμως ο άντρας της συνελήφθη στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος με την κατηγορία της ληστείας και φυλακίστηκε στην Αίγινα.

Ωστόσο ήρθε η ίδια η Περιστέρα στην Αθήνα και συνάντησε τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ για να του εξηγήσει πως ο άντρας της δεν ήταν ληστής, αλλά πολέμησε τον Τούρκο και προστάτεψε τους υπόδουλους Έλληνες της Μακεδονίας. Σύμφωνα μάλιστα με την παράδοση, η Περιστέρα πήρε μέρος μπροστά στο Βασιλιά Γεώργιο Α’ σε αγώνα σκοποβολής, νίκησε στο σημάδι τους αξιωματικούς του βασιλιά, κερδίζοντας έτσι αμνηστία για τον άντρα της. Αφού κατάφερε να απελευθερώσει τον άνδρα της, επέστρεψε στη Θεσσαλία. Πέθανε το 1938 σε ηλικία 78 ετών.

Υπάρχει μνημείο της στη Σιάτιστα, στην επιγραφή του αγάλματος γράφει:

«ΣΤΗ ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΕΦΑΝΗΚΕ ΑΝΔΡΕΙΩΜΕΝΗ ΚΟΡΗ ΠΟΥ ΠΕΤΑΞΕ ΣΑΝ ΣΤΑΥΡΑΕΤΟΣ ΣΤΟ ΓΡΙΒΑ Τ' ΜΠΑΛΑΜΠΑΝΗ ΉΤΑΝ Η ΑΝΥΠΌΤΑΚΤΗ, Η ΤΟΥΡΚΟΦΆΓΟΣ ΑΜΑΖΟΝΑ, Η ΛΕΟΝΤΌΚΑΡΔΗ ΚΑΠΕΤΑΝΙΣΣΑ, Η ΠΕΡΙΣΤΕΡΑ ΚΡΑΚΑ».