Ο αυτονομιακός αγώνας των Βορειοηπειρωτών και ο Σπυρομήλιος

«Αν δεν έχομεν όπλα, θα έχωµεν τσεκούρια, δόντια και νύχια. Εγώ πάντως μοναχός µε τους Χειμαρραίους θα πολεμήσω και θα νικήσω!»
Τα φλογερά λόγια του Σπυρομήλιου στη σύσκεψη των αρχηγών και ο ζωτικός ρόλος του στον ξεσηκωμό των απανταχού Ελλήνων.
Η Αυτόνομη Βόρειος Ήπειρος - Πρώτη φάση του αγώνα
Οι Βορειοηπειρώτες από καιρό διαισθάνονταν, μαθαίνοντας και τις διεθνείς εξελίξεις ότι οι «Μεγάλοι» της εποχής τους επιφύλασσαν δυσάρεστες εκπλήξεις. Η «Μητέρα Ελλάδα» ήταν φανερό, δεν μπορούσε να βοηθήσει. Αυτό, το οποίο έμενε ήταν να πάρουν την τύχη τους στα χέρια τους. Να πολεμήσουν δηλαδή, ουσιαστικά εναντίον όλων. Άρχισαν λοιπόν να σχηματίζονται στρατιωτικά τμήματα, οι λεγόμενοι «Ιεροί Λόχοι» και να οργανώνονται οι υπηρεσίες επιμελητείας. Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα, αφού ούτε και το ελληνικό κράτος θα μπορούσε να προσφέρει επισήμως βοήθεια. Πολλοί ήταν εκείνοι, και όχι άδικα ίσως, οι οποίοι συνέστηναν υπομονή και αυτοσυγκράτηση, μήπως και έλθουν καλύτερες ημέρες. Μεταξύ αυτών και ο μετέπειτα πολιτικός ηγέτης της Αυτόνομης Βορείου Ηπείρου Γεώργιος Ζωγράφος.
Όμως όπως είπε και ο Σπυρομήλιος σε σύσκεψη των παραγόντων της μαρτυρικής περιοχής:
«Πρέπει να ξέρετε αδελφοί ότι η λογική δεν συμβαδίζει µε τας επαναστάσεις. Εάν έπαιρναν έτσι τα πράγματα και οι Πατέρες µας, ουδέποτε θα έπαιρναν τα άρματα, ούτε και το 1821 ακόμα για να κτυπήσουν τους Τούρκους. Το ίδιο και ο Κουντουριώτης. Εάν συζητούσε µε τον εαυτό του τα υπέρ και τα κατά και μετρούσε πόσα είναι τα καράβια του και πόσα των Τούρκων στα Στενά, δεν θα είχαμε τον θρίαμβο της 'Έλλης.
Λέτε και ίσως να έχετε δίκιο, ότι τα όπλα που διαθέτομεν δεν είναι αρκετά. Μη ξεχνάτε όμως πως κοντά µας είναι αι αποθήκαι του Ελληνικού Στρατού, θα πάμε να τα πάρωμεν. Εάν µας κτυπήσουν, θα δεχθούμε και το αδελφικό βόλι, µια φορά θα τα πάρωμεν.

Κατόπιν λέτε πως χρειάζεται επιμελητεία, να όλος ο κάμπος είναι δικός µας και από αυτόν μπορούμε να έχωμεν ότι θέλοµεν, άλλωστε τα βουνά είναι γεμάτα κοπάδια. Θα φθάσουν να µας θρέψουν κι αν πάλι δεν µας φθάσουν, ας θυμηθούμε τους προγόνους µας στο Μεσολόγγι, που τρώγανε γάτες και ποντικούς.
Δεν χωρεί αδέλφια δισταγμός και να ζήσωμεν θα μπορέσουμεν και να πολεµήσωµεν θα κατωρθώσωµεν, ακόμη και στην περίπτωση που δεν έχομεν πολλά όπλα, θα έχωµεν τσεκούρια, δόντια και νύχια. Εγώ πάντως μοναχός µε τους Χειμαρραίους θα πολεμήσω και θα νικήσω».
Τα λόγια του φλογερού Έλληνα συνεπήραν και τους υπόλοιπους. Έτσι στις 17 Φεβρουαρίου 1914 ανακηρύχθηκε η Αυτόνομη Βορειοηπειρωτική Πολιτεία.
Από τις 9 Φεβρουαρίου πάντως, ο Σπυρομήλιος, επιστρέφοντας στην Χιµάρα είχε υψώσει την Σημαία της Ανεξαρτησίας. Οι ξένοι δημοσιογράφοι, οι οποίοι ευρίσκονταν στην περιοχή δεν επίστευαν στα µάτια τους. Όλη την Βόρειο Ήπειρο συνέπαιρνε ένας ιερός ενθουσιασμός. Όλοι οι άνδρες, που μπορούσαν να κρατήσουν όπλο θα έτασσαν τους εαυτούς τους στην διάθεση της πατρίδας, αλλά και οι γυναίκες δεν θα έμεναν πίσω. Ο σκοπός ήταν ιερός και η προσπάθεια τιτάνια. Κανείς δεν περίσσευε. Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν τον ενθουσιασμό στην ελεύθερη Ελλάδα. Ενθουσιασμός, που πολύ γλαφυρά αποτυπώνεται στο συγκλονιστικό ποίημα του Κωστή Παλαμά «Χειμάρρα - Οι Λύκοι».

dimokratianews.gr