Οδοιπορικό στο Άγιο Όρος... Ιερά Μονή Ζωγράφου...

Το βουλγάρικο κοινόβιο του Ζωγράφου βρίσκεται σε υψόμετρο 160μ. χωμένο μέσα στο δάσος, μια ώρα μακρυά από την παραλία και κοντά σε μια χαράδρα. Το μοναστήρι, λένε, κτίστηκε στα χρόνια του Λέοντος Σοφού, τον 9ο αιώνα, από τους αδελφούς Μωυσή, Ααρών και Ιωάννη από την Αχρίδα. Ονομαζόταν μονή Αγίου Γεωργίου του Ζωγράφου.

Το «Τρίτο Τυπικό» του Όρους εμφανίζει τη μονή δέκατη στη σειρά των μοναστηριών του Όρους. Φαίνεται πάντως πως στο 13ο αιώνα είχε βούλγαρους μοναχούς γιατί συναντιέται και σαν μονή των βουλγάρων. Την ίδια εποχή η μονή ενισχύθηκε από τον Μιχαήλ τον Η’ τον Παλαιολόγο. Στις αρχές του 14ου αιώνα η μονή κάηκε από τους Καταλανούς και πολλοί μοναχοί υπέστησαν μαρτυρία. Στα χρόνια των Ενωτικών οι μοναχοί αντιστάθηκαν δυναμικά με αποτέλεσμα η οργή των Ενετικών να κάψει μέσα στο Πύργο της μονής τους 26 μοναχούς της. Εκεί οι μοναχοί ανήγειραν ευλαβικά το 1873 κενοτάφιο στη μνήμη των αλύγιστων εκείνων πιστών ασκητών. Οι Παλαιολόγοι Ανδρόνικος Β’ και Γ’ και ο Ιωάννης ευεργέτησαν πολύ το μοναστήρι καθώς και οι ηγεμόνες της Σερβίας και Βλαχομολδαβίας. Το 1502 και αφού είχε ερημωθεί, ανακαινίστηκε από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Στέφανο τον Στ’ τον Καλό. Το 1716 επισκευάστηκε η ανατολική πτέρυγα, από δε το 1862-1896 κτίστηκαν η βόρεια και δυτική πλευρά της μονής. Παλαιότερα υπήρχαν Σέρβοι, Βούλγαροι και Έλληνες μοναχοί για αυτό και οι ακολουθίες ψάλλονταν ελληνικά και βουλγαρικά. Από το 1845 επικράτησαν οι Βούλγαροι.

Το νέο Καθολικό κτίστηκε το 1801 και τοιχογραφήθηκε το 1817. Το τέμπλο και η Αγία Τράπεζα είναι θαυμάσια ξυλόγλυπτα. Έχει 14 παρεκκλήσια από τα οποία τα τρία είναι αγιογραφημένα. Η βιβλιοθήκη που βρίσκεται στον Πύργο έχει 550 χειρόγραφους κώδικες από τους οποίους 162 στην ελληνική και 388 στη σλαβική. Έχει ακόμη 16.500 έντυπα. Μεταξύ των κειμηλίων περιλαμβάνονται λείψανα αγίων, ιερά άμφια, λειτουργικά σκεύη, θαυματουργές εικόνες, ιστορικά έγγραφα κ.ά.

Στη μονή τέλος έζησε το 18ο αιώνα ο μοναχός Παϊσιος, συγγραφέας την ιστορίας του βουλγάρικου λαού. Στην περιοχή της μονής σώζεται ακόμα η καλύβα που ασκήτεψε ο εθνεγέρτης Κοσμάς ο Αιτωλός.